بسم الله الرحمن الرحیم

در این برنامه قصد داریم نمودار کامل حلقه اولی از کتاب «دروس فی علم الاصول» یا همون «حلقات» نوشته شهید صدر ره رو خدمت شما عزیزان تقدیم کنیم.

ابتدا شایسته است قدری با این کتاب و نگارنده گرامی آن آشنا شده و سپس نمودار آن را دانلود بفرمایید.

دروس فی علم الاصول

معرفى اجمالى:
« دروس فى علم الاصول» معروف به« حلقات الاصول» تألیف فقیه بزرگوار و اصولى متفکر آیت الله سید محمد باقر صدر است که با شیوهاى نو و ابتکارى خاص براى تدریس در دوره سطح و سطح عالى حوزه نوشته شده است. این اثر از اتقان علمى خوبى برخوردار است و در عین حال به لحاظ روشى جزء روشمندترین کتاب‏هایى است که در حوزه علمیه در رابطه با علم اصول نگاشته شده است.
ساختار:
 کتاب مشتمل بر سه حلقه است که حلقه اول و دوم در مجلد اول و حلقه سوم در جلد دوم کتاب آمده است. مطالب حلقات مترتب بر هم نبوده بلکه هر کدام به جهت سطح خاصى از طلاب نگارش شده و به ترتیب حلقات براى مبتدئین، سطح متوسط و سطح عالى تدوین شده است. هر یک از حلقات مشتمل بر فصول و بخشهاى متعددى است که به لحاظ ساختار شبیه هم است اما به لحاظ تفصیل و عمق مطالب متفاوت است.
گزارش محتوا:
 علم اصول از دانش‏هاى پر ارجى است که فقیهان را در استنباط احکام دینى یارى مى‏رساند. اصولیان درباره این علم و قواعد و اصول آن، کتابهاى فراوانى به رشته تحریر درآورده‏اند. غالب کتب اصلى حوزه در زمینه اصول فقه با تمام استحکام علمى، هم از نظر نگارش و هم از نظر نوع تدوین و زمان تألیف آنها، و خالى بودن از هرگونه نوآورى و یافته‏هاى تازه‏اى که بعد از نگارش این کتب در علم اصول به وجود آمده، نمیتوانند کتاب درسى به مقتضاى زمان باشند. از سوى دیگر هیچ یک از آنها به منظور کتاب آموزشى تدوین نشده و نوعاً فاقد اسلوب و روش علمى تعلیم و تعلم هستند؛ از اینرو، فراگیرى اینگونه کتب زحمت و فرصت بیشترى را مى‏طلبد و نتیجه کمترى میدهد. کتاب« دروس فى علم الاصول»، درست در نقطه مقابل آن کتب، تمام امتیازات علمى و فنى یک کتاب درسى را داراست.
شهید صدر در تدوین کتاب، آموزش مرحله به مرحله را مد نظر داشته و پیاده نموده است، از این‏رو مى‏بینیم در حلقه اول از مطالب اصولى به اختصار سخن مى‏گوید و همان مطالب را با عمق بیشترى در حلقه دوم مطرح مى‏کند و نهایتاً در حلقه سوم، عمق مطالب و کمیت و کیفیت آن نسبت به دو حلقه اول و دوم بیشتر و بهتر میشود، یعنى تمام مطالب اصولى که در این مدت طلبه به آموزش آن مشغول است به طور مرتب و زنجیروار براى او یادآورى مى‏شود.
این روش در ارتکاز مطالب در ذهن خواننده بسیار مؤثر خواهد بود و در یادگیرى مطالب و بعضاً تکرار منطقى درسهاى گذشته و در ملکه شدن آن علم بسیار مؤثر است.
 مقام معظم رهبرى مدظله‏العالى در جلسه آذرماه 1374 در مدرسه فیضیه درباره تغییر متون درسى بیانات مبسوطى ایراد فرمودند و در آنجا درباره حلقات الاصول و مطالب غیرضرورى اصولى چنین فرمودند:« چه لزومى دارد ما این همه در مباحث غیر لازم اصول، معطل شویم؟ در این زمینه مرحوم شهید صدر رضوان‏الله‏علیه کار خوبى کرده‏اند، آن کارى که ایشان در باب اصول کردند و آن پیشنهادى که در زمینه درس و تعلیم اصول دادند، پیشنهاد خوبى است.»

مطالب کتاب به ترتیب حلقات به اختصار عبارت است از:
 

حلقه اول:

ابتدا شرح زندگانى و آثار سید صدر و مقدمه مؤلف آمده است. پس از آن همانند سایر آثار اصولى به تعریف، موضوع، اهمیت علم اصول و مباحث مقدماتى پرداخته شده است. سپس بحث به دو نوع تقسیم شده است:

1- ادله محرزه

2- اصول عملیه.
در ضمن نوع اول، ادله شرعى و ادله عقلى در دو مبحث مورد مطالعه قرار گرفته است.
در بخش اصول عملیه، ابتدا چهار قاعده، اصالت الاحتیاط)، اصالت البرائه، علم اجمالى و استصحاب بیان شده است. در آخرین بخش نیز سه مورد از تعارض ادله که عبارت است از: تعارض بین ادله محرزه، تعارض بین اصول و تعارض نوعین( دلیل محرز و اصل عملى) مطرح شده است.

حلقه دوم:

در ابتداى این حلقه، تعریف و موضوع علم اصول و حکم شرعى و تقسیمات آن آمده است. پس از آن در ضمن بحث حجیت قطع، عناوینى چون علم اجمالى، قطع طریقى و موضوعى مطرح شده است. تقسیمات کتاب در این حلقه نیز همانند حلقه اول اما با تفاصیل بیشتر و قدرى عمیق‏تر است.
 

حلقه سوم:

به دو قسم تقسیم شده است. در قسم اول ابتدا مباحث مقدماتى مانند حلقه دوم دیده میشود. در قسم دوم به اصول عملیه پرداخته شده است. این قسم به چند بخش تقسیم شده است: 1- در بخش اول ابتدا ویژگى‏هاى اصول عملیه، اصول عملیه شرعى و عقلى و مورد جریان اصول عملیه و پس از موضوعاتى مانند: وظیفه عملیه در حالت شک، وظیفه در حالت علم اجمالى، وظیفه در حالت شک بین اقل و اکثر و صورت‏هاى مختلف آن مورد بررسى قرار گرفته است؛ 2- استصحاب: در این بخش، ادله استصحاب، استصحاب اصل و اماره، و ارکان استصحاب ذکر شده است؛ 3- خاتمه: در این بخش تعارض ادله مورد مطالعه قرار گرفته است. تعارض مصطلح، ورود و تعارض، قاعده جمع عرفى و احکام جمع عرفى، از جمله عناوین پایانى کتاب است.
منبع‏: مقدمه و متن کتاب. نرم افزار دروس حوزوی نور.

آشنایی با نگارنده کتاب

آیت الله سید محمد باقر صدر

ولادت‏
 فیلسوف و متفکر بزرگ اسلامى، مجاهد نستوه، حضرت آیت الله العظمى سید محمد باقر صدر در روز 25 ذیقعده سال‏1350 هجرى قمرى در شهر کاظمین، در یک خانواده نامدار و اصیل و مبارز و روحانى چشم به جهان گشود.
خاندان‏
پدرش سید حیدر، از نوابغ فقه و اصول بود و جدش آیت الله العظمى صدر، پس از درگذشت آیت الله شیرازى( مجدد) به مقام مرجعیت عام نائل شد.
 مادر آیت الله صدر، دختر شیخ عبد الحسین آل یاسین، از رجال برجسته مذهبى و بانویى با تقوا و پرهیزگار بود.
 آیت الله صدر در 14 سالگى پدرش را از دست داد و تحت نظر مادر و برادر بزرگش آیت الله اسماعیل صدر که از مجاهدین بنام بود، قرار گرفت.

تحصیلات‏
 آثار نبوغ از آغاز کودکى در وى چنان آشکار بود که تحسین همگان را برمى‏انگیخت. او در 10 سالگى به زمینه‏هاى مختلف تاریخ اسلام آشنایى یافت و در همان دوران مقدمات علوم را فرا گرفت.
 در 11 سالگى به آموختن منطق پرداخت و پس از آن، با نگارش رساله‏اى کتب منطق را به ورطه نقد آورد. علم اصول را در 12 سالگى نزد برادرش آموخت و چنان نبوغى از خود نمایان ساخت که عقاید بسیارى از صاحبنظران را مورد نقد و انتقاد قرار داده و نقطه نظرات تازه‏اى عرضه کرد.
 ذهن روشن و استعداد سرشار او چنان بود که بدون استاد نیز قادر به درک بسیارى از کتب مقدمات و سطح گردید. مراحل تحصیل علوم دینى را به سرعت طى کرده و به مراتب عالى دست یافت.
 علامه صدر، نه تنها در زمینه فقه و اصول نابغه بود، بلکه در این علوم یک نوآور و مبتکر به شمار مى‏رفت.

مقام علمى و اجتماعى‏
 آیت الله صدر به استنباط و اجتهاد ابعاد تازه‏اى بخشید و در زمینه‏هاى مختلف سیاسى و اقتصادى و جهاد صاحب مکتب بود. مکتب فکرى و اقتصادى و نیز شیوه دیپلماسى و مبارزاتى او مشهور است.
 روش و اسلوب او در مبارزه بر ضد استعمار و اختناق و مکتب‏هاى مادیگرى امپریالیسم و کمونیسم جهانى عامل مهمى در شهادت او به دست مزدوران بعثى عراق به شمار مى‏رود.
 آیت الله صدر در زمینه‏هاى گوناگون، اعم از فقه و اصول و اقتصاد و جامعه‏شناسى تخصص داشت و احاطه او بر تاریخ و قانونگذارى و نظرات او در باب بانکدارى بدون ربا، گواه صادقى بر نبوغ علمى اوست.
 او در سال 1362 هجرى قمرى، به نجف اشرف هجرت کرد و مطالعات خود را در زمینه‏هاى فقهى و اصولى و علوم اسلامى گوناگون پى گرفت. او در تلاشهاى علمى چنان پشتکارى از خود نشان داد که قبل از سپرى شدن دومین دهه عمر گرانقدرش به درجه اجتهاد مطلق رسید و در سال 1370 هجرى قمرى، از سوى آیت الله رمیثى براى حاشیه نویسى علمى و اجتهادى دعوت به همکارى شد.
در همان زمان بود که آیت الله صدر فتواهاى علمى معروف خود را به صورت حاشیه‏هاى نگارش یافته صادر کرد. این فتواها هنوز موجودند و در زمینه فقهى یکى از آثار علمى نفیس و مورد توجه به شمار مى‏روند.
 درخشش نبوغ وى در مجلس درس فقیه زمان، آیت الله محمد رضا آل یاسین به اوج خود رسید. در این مجلس فضلاى بزرگ و مجتهدین حوزه علمیّه حضور مى‏یافتند. در همین محفل علمى بود که گاه آیت الله یاسین پاره‏اى از نظرات آیت الله صدر را نقل مى‏کرد.

تحقیقات‏
 در سال 1370 هجرى قمرى، آیت الله العظمى سید محمد باقر صدر تألیف کتاب جامعى به نام« غایة الفکر» را در علم اصول آغاز کرد. این کتاب حاوى آراء و دیدگاههاى وى در زمینه علم اصول است.
 زمانى که تألیف بخش اول این کتاب در سال 1378 هجرى قمرى به پایان رسید، او تدریس خارج اصول فقه را آغاز کرد.
 آیت الله صدر دوره اول این علم را در 12 ربیع الثانى 1391 هجرى قمرى به پایان برد و دوره دوم درس را در رجب همان سال آغاز کرد.
 ایشان در سال 1381 هجرى قمرى تدریس خارج فقه را بر پایه متن عروة الوثقى آغاز نمود.
 تألیفات و تحقیقات آیت الله العظمى صدر در زمینه‏هاى گوناگون اعم از اصول و فلسفه و اقتصاد و جامعه‏شناسى و تاریخ و قانون بانکدارى اسلامى گواه صادقى بر سرشارى چشمه زلال علم اوست.
 او به حق یکى از نوابغ عالیقدر جهان تشیع در عصر حاضر است.

تألیفات‏
 آیت الله صدر داراى تألیفات بسیار است که مهمترین آنها عبارتند از:
 1- غایة الفکر فی علم الأصول 2- فلسفتنا( ترجمه فارسى آن موجود است) 3- اقتصادنا( به فارسى، اردو و ترکى ترجمه شده است) 4- ما ذا تعرف عن الاقتصاد الإسلامی 5- الإنسان المعاصر و المشکلة الاجتماعیة( به فارسى ترجمه شده) 6- البنک اللاربوی فی الإسلام 7- الأسس المنطقیة للاستقراء( به فارسى با نام مبانى منطقى استقراء ترجمه شده و به انگلیسى نیز ترجمه شده است) 8- بحوث فی شرح العروة الوثقى 9- الفتاوى الواضحة( رساله عملیّه ایشان است) 10- منهاج الصالحین و التعلیقة علیه 11- دروس فی علم الأصول 12- مباحث الدلیل اللفظی، تعارض الأدلة الشرعیة و الأصول العملیة( این سه کتاب تقریرات درس اصول ایشان است که توسط شاگردشان آیت الله سید محمود هاشمى تدوین شده است.) 13- البنک فی المجتمع الإسلامی 14- بحث حول المهدی عجل الله تعالى فرجه( با نام حماسه‏اى از نور به فارسى ترجمه شده) 15- بحث حول الولایة( به فارسى و انگلیسى ترجمه شده) 16- المرسل و الرسول و الرسالة 17- نظرة عامة فی العبادات( به فارسى ترجمه شده) 18- أحکام الحج 19- لمحة فقهیة عن دستور الجمهوریة الإسلامیة( به فارسى ترجمه شده) 20- الصورة الکاملة للاقتصاد فی المجتمع الإسلامی 21- الخطوط التفصیلیة عن الاقتصاد فی المجتمع الإسلامی 22- خلافة الإنسان و شهادة الأنبیاء علیهم السلام 23- منابع القدرة فی الدولة الإسلامیة

شهادت‏
 آیت الله العظمى سید محمد باقر صدر پس از سالها مبارزه و ستیز با دشمنان دین و قرآن در روز شنبه 16 فروردین ماه‏1359 هجرى شمسى، ساعت سه بعد از ظهر دستگیر شده و در سیاهچالهاى رژیم صدام زندانى شد.
 صبح روز یکشنبه 17 فروردین ماه 1359 هجرى شمسى، مزدوران بعثى به منزل آن بزرگوار حمله کرده و خواهر بزرگوار او، نویسنده معروف عراق، بانو بنت الهدى صدر را نیز دستگیر کرده و به طرف بغداد بردند.
 بعد از تحمل شکنجه‏هاى فراوان در زندان‏هاى ارتش بعث، در شب سه‏شنبه 19 فروردین ماه‏1359 هجرى شمسى، این شخصیت‏هاى کم نظیر جهان تشیع به دست پلیدترین انسان‏هاى زمان به شهادت رسیدند.
 پیکر غرقه به خون آن عاشقان بال و پر سوخته در حالى که تدابیر و محدودیت‏هاى شدید امنیتى از طرف رژیم بعث اعمال شده بود، توسط آیت الله سید محمد صادق صدر( پسر عموى این شهداى مظلوم) در جوار بارگاه مولاى متقیان على علیه السلام به خاک سپرده شد.

قسمتى از پیام امام خمینى ره به مناسبت شهادت آیت الله سید محمد باقر صدر
بسم الله الرحمن الرحیم«إنا لله و إنا إلیه راجعون» با کمال تأسف حسب گزارش جناب آقاى وزیر امور خارجه که از منابع متعدد و مقامات کشورهاى اسلامى به دست آورده است و حسب گزارشاتى که از منابع دیگر به دست آمده، مرحوم آیت الله شهید سید محمد باقر صدر و همشیره مکرمه مظلومه او که از معلمین دانش و اخلاق و مفاخر علم و ادب بود به دست رژیم منحط بعث عراق با وضع دلخراشى به درجه رفیع شهادت رسیده‏اند.
 شهادت ارثى است که امثال این شخصیت‏هاى عزیز از موالیان خود برده‏اند و جنایت و ستمکارى میراثى است که امثال این جنایتکاران تاریخ، از اسلاف ستم پیشه خود مى‏برند. شهادت این بزرگواران که عمرى را به مجاهدت در راه اهداف اسلام گذرانده‏اند به دست اشخاص جنایتکارى که عمرى به خونخوارى و ستم پیشگى گذرانده‏اند عجیب نیست. عجیب آن است که مجاهدان راه حق در بستر بمیرند و ستمگران جنایت پیشه دست خبیث خود را به خون آنان آغشته نکنند. عجب نیست که مرحوم صدر و همشیره مظلومه‏اش به شهادت نایل شدند. عجب آن است که ملت‏هاى اسلامى و خصوصا ملت شریف عراق و عشایر دجله و فرات و جوانان غیور دانشگاهها و سایر جوانان عزیز عراق از کنار این مصایب بزرگ که به اسلام و اهل بیت رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم وارد مى‏شود بى‏تفاوت بگذرند و به حزب ملعون بعث فرصت دهند که مفاخر آنان را یکى پس از دیگرى مظلومانه شهید کنند. و عجب‏تر آنکه ارتش عراق و سایر قواى انتظامى آلت دست این جنایتکاران واقع شوند و در هدم اسلام و قرآن کریم به آنان کمک کنند.
 و السلام على عباد الله الصالحین‏دوم اردیبهشت 59روح الله الموسوى الخمینى‏

دانلود نمودار کامل حلقه اولی از کتاب حلقات شهید صدر

مطالب مرتبط

کانال های پیام رسان ما