طلبگی تا اجتهاد

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام به شما دوستان طلبگی تا اجتهادی و عذرخواهی به خاطر فاصله ای که میان مطالب ایجاد شد. امروز در این مطلب پاسخ پرسش سوم از تمرینات صرفی بر روی آیات مشکله قرآن را خدمت شما دوستان تقدیم میکنیم. ضمنا از تحقیقات و پژوهش های شما دوستان که در بخش نظرات آنها را منعکس کرده اید هم کمال تشکر را داریم.

مشاهده سؤال سوم

پاسخ سؤال سوم

1. باب تفعل از (سنه) و حذف مفعول به(هما): لم یتَسَنَّههُما)
2. باب تفعل از (سنو) یا (سنی) و هاء آن سکت باشد.
3. باب تفعل از (سنو) یا (سنی) و هاء آن ضمیر باشد(بنابراین که فقط به شراب برگردد یا فقط به طعام یا به جامع آن دو(مأکول: خوراکی)
4. باب تفعل از (سنن) و هاء آن همان دو احتمال قبل را دارد(سکت یا ضمیر) در واقع تَسنَّنَ به تَسَنَّی تبدیل شده باشد.(مثل تَظَنَّنَ که به تَظَنَّی تبدیل می شد: رک: صرف ساده باب تفعل و نیز آیه (و قد خاب مَن دَسّاها) که طبق گفته «الجدول» در اصل دَسَّسَها بوده است)
5. باب تفعل از (سنأ) که بر اساس قاعده 7 جوازی مهموز «تَسَنَّأَ» به «تَسَنَّی» تبدیل شده باشد.

از میان احتمالات فوق ریشه «سنی» و «سَنَأ»[1] در المعجم الوسیط نیست.

سه ریشه دیگر به باب تفعل رفته اند اما «تَسَنَّنَ» معنای مناسب آیه را ندارد[2].

بنابراین تنها دو احتمال باقی می ماند:

1. (سنه) «تَسنَّهَ الطعامُ أو الشرابُ: تَغَیَّرَ و تَعَفَّنَ»
2. (سنو) «تَسَنَّی الشیءُ: تغَیّرَ أو تَسنَّهَ»

اما احتمال «سنه» اولی است چراکه اگر ریشه این کلمه «سنو» باشد هاء متصل به آن یا باید ضمیر باشد و یا سکت؛ اگر ضمیر باشد که توجیه آن مشکل است(یا باید فقط به طعام برگردد یا فقط به شراب یا به جامع این دو(خوراکی) که در هر حال دأب قرآن اینگونه نیست مگر آنکه نکته بلاغی مهمی در کار باشد که در اینجا چنین نکته ای یافت نشد)؛ اگر سکت باشد نیز مشکل است چراکه هاء سکت در این موارد می آید:

1. در آخر فعل مجزوم ناقص برای حفظ حرکت حرف آخر آن(در امثله هاء سکت ندیده ایم که در انتهای فعل غیر مجزوم ناقص بیاید) و غالباً بر انتهای فعل امر مجزوم ناقص می آید و نه مجزوم به لَم یا لمّا[3]: اِقتَدِه(انعام، 90) اَرجِه(اعراف، 111 و شعرا، 38) و ألقِه(نمل، 28)
2. برای حفظ فواصل آیات: ماهِیَه(قارعه، 10) کِتابِیَه(حاقّه، 19 و 25) حِسابیَه(حاقّه، 20 و 26) مالِیَه(حاقّه، 28) سُلطانِیَه(حاقّه، 29)

بنابراین هاء در «لم یتسَنَّه» بهتر است که سکت نباشد چراکه نه فعل امر ناقص است و نه در انتهای آیه آمده تا فواصل آیات را درست کند. لذا هاء آن جوهری است.[4]