طلبگی تا اجتهاد

اسم جامد: از کلمه دیگر گرفته نشده است. مانند: رجل، ضرْب، جعفر
اسم مشتق: از کلمه دیگر گرفته شده است. مانند: ضارب، مضروب، مضراب
اسم مشتق:
    1. اسم فاعل: دلالت بر کسی یا چیزی که کاری از او صادر شده یا دارنده حالت غیرثابتی است.
        1) در ثلاثی مجرد: بر وزن «فاعل». مانند: شاهد
        2) در ثلاثی مزید: از فعل مضارع ساخته میشود و به جای حروف مضارعه «مُ» میگذاریم و ماقبل از آخر را «مکسور» میکنیم
    2. اسم مفعول: دلالت بر کسی یا چیزی که کاری بر او واقع یا حالت غیرثابتی در او محقق باشد.
        1) در ثلاثی مجرد: بر وزن «مفعول». مانند: مشهود
        2) در ثلاثی مزید: از فعل مضارع ساخته میشود و به جای حروف مضارعه «مُ» میگذاریم و ماقبل آخر را «مفتوح» میکنیم.
    3. اسم زمان: دلالت بر زمان وقوع فعل
        1) در ثلاثی مجرد: «مَفعِل» ، «مَفعَل» : مسجد، مشهد
        2) در ثلاثی مزید: بر وزن اسم مفعول آن باب : مُستَخرَج، مُصلّی، مستَقَرّ(زمان یا مکان استقرار)، مستشفی(زمان یا مکان طلب شفا)، مُقوَم←مُقام(زمان یا مکان اقامت)، مُکرَم(زمان یا مکان اکرام)
    4. اسم مکان: دلالت بر مکان وقوع فعل و نحوه ساخت مشابه اسم زمان.
    5. صفت مشبهه: شخص یا چیز دارای صفت ثابت
        1) در ثلاثی مجرد:
            1) فَعْل: صعب(دشوار)
            2) فَعَل: حسن(نیکو)
            3) فَعِل: فرح(شادمان)
            4) فَعُل: یقظ(بیدار)
            5) فِعْل: صفر(خالی)
            6) فُعْل: حلو(شیرین)
            7) فُعَل: سدی(به خود واگذارده)
            8) فُعُل: کفو(همتا)
            9) فَیْعَل: حیدر(شیر)
            10) فَیْعِل: طَیْیِب(پاکیزه)
            11) فَعیل: علیم(دانا)
            12) فَعَال: جبان(ترسو)
            13) فُعَال: شجاع(دلیر)
            14) فَعُول: صبور
            15) أفعَل: ابیض(سفید)
            16) فَعلان: عطشان(تشنه)
        2) در ثلاثی مزید: بر وزن اسم فاعل یا اسم مفعول می‌آید؛ به شرط اینکه دوام و ثبوت معنا اراده شود.
            § مانند: اِعتدَلَ: مُعتدِل        ،         انقطع: منقطِع
                   تَملَّقَ: مُتملِّق          ،        نَزَّه : مُنَزَّه
        3) در رباعی: 
            1) فِعْلَل: هبلع(شکم بزرگِ پرخور)
            2) فُعْلول: هُلفوف(پشمالو)
            3) فِعَلْل: ضبطر( پهوان فربه)
            4) فَعَلَّل: هجنّف(درازِ پهن)
    6. اسم مبالغه: انجام دهنده کاری یا دارنده صفتی در حد زیاد
        1) در ثلاثی مجرد:
            1) فَعّال: فرّار (سخت گریزنده) ، علام (بسیار دانا)
            2) فُعّال: کُبار (بزرگ مقدار) ، طُوال(بسیار دراز)
            3) فُعُّول: سبوح(بسیار پاک) ، ذُروح(سم بسیار کشنده)
            4) فِعّیل: صدیق(بسیار راستگو) ، عشِّیق(بسیار دلباخته)
            5) مِفعال: مِفضال(پرفضیلت) ، مذکار(بسیار ذکر کننده)
            6) مِفعیل: مسکین(بسیار درمانده) ، معطیر(بسیار عطر زننده)
            7) فاعول: فاروق(بسیار ترسو) ، هاضوم(بسیار ریخت و پاش گر)
            8) فُعَلَة: هُمَزه(بسیار نکوهش گر) ، لُمَزه(بسیار عیب جو)
            9) مِفعَل: مقول(زبان آور، خوش گفتار) ، مِحرب(بسیار جنگجو)
            10) فَعَلوت: سَلبوت(بسیار چپاولگر)
            11) فَعُول: أکول(پرخور) ، صبور(بسیار بردبار)
            12) فَعیل: بطین(شکمو) ، رحیم(بسیار بخشنده)
        2) در ثلاثی مزید: 
            § معطاء از اعطاء(بسیار بخشنده) ؛ دَرّاک از ادراک(بسیار درک کننده) ؛ متلاف از اتلاف(بسیار تلف کننده)
        3) در رباعی:
            1) فُعالِل: غضافح(بسیار سخت، درشت، ستبر)
            2) فَعَلول: حلکوک(سیاه پررنگ)
    7. اسم تفضیل: دلالتِ زیادی وصف موصوفی بر موصوف دیگر.
        1) در ثلاثی مجرد:
            1) مذکر: أفعل: اکبر ، اعظم
            2) مؤنث: فُعلی: کبری ، عظمی
    8. اسم آلت: دلالت بر ابزار انجام فعل
        1) مِفعَل: مفتح (کلید) ، مِعبر (پل)
        2) مِفعَلَه: مفتحه ، مروَحه (بادبزدن)
        3) مِفعال: مفتاح ، مصباح (چراغ)

نکات:
    • دو کلمه خیر و شر، گاهی به عنوان مصدر یا اسم مصدر و گاهی به معنای اسم تفضیل به کار میرود:
            § مصدر: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُون‏(ابنیاء/35)
            § اسم تفضیل: خیرُکم من تَعلَّم القرآنَ و عَلَّمَهُ(رسول خدا ص)