طلبگی تا اجتهاد

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از موضوعات مهم پیرامون قرآن کریم، مسأله «رسم المصحف» یعنی «شیوه خاص نگارش قرآن کریم» است. در قرون اولیه که خط عربی، هنوز در مراحل ابتدای خود بوده و قواعد مشخصی برای نگارش وضع نشده بوده است(مثل آنکه کاملاً روشن نبوده که کدام کلمات را متصل یا منفصل بنویسند) کاتبان وحی، قرآن را به گونه ای نوشته اند(رسم المصحف) که امروزه بعد از تدوین قواعد صحیح نگارش، درباره نگاشته های آنان(رسم المصحف) این گونه گفته می شود که «مشکلات نگارشی» داشته اند(مثل کلمه «لَنَسفَعًا» در آیه 15 علق که نون خفیفه را به صورت تنوین نوشته اند).

البته تردیدی نیست که در همان ایام نزول قرآن، قواعد نانوشته ای، در کتابت جریان داشته که بر اساس همان قواعد نیز باید گفت که در برخی موارد، کاتبان وحی کلمات قرآن را نادرست نگاشته اند(مثل کلمه «لِشَایءٍ» که فقط در آیه 23 کهف با «الف زائد» نوشته شده است).

برخی بر این باورند که این «مشکلات نگارشی» به دستور نبی اکرم ص بوده است! حال آنکه بنا بر نظر صحیح «رسم المصحف» توقیفی نبوده و به وسیله کاتبان وحی به وجود آمده است.

در هر حال، در طول تاریخ اسلام همواره علمای فریقین بر این نکته اصرار داشته اند که «رسم المحصف» تغییر نکند چراکه یا آن را توقیفی می دانسته اند یا معتقد بودند که تغییر در رسم المصحف موجب می شود که شبهه «تحریف قرآن» پیش آید و برخی بگویند که قرآن موجود در مقایسه با قرآن های قرون اولیه دارای کمی یا زیادت در حروف است.

در زمان ما نیز بسیاری از فقهای فریقین بر عدم جواز تغییر «رسم المصحف» تأکید دارند، لذا بر قرآن پژوهان و طلاب حوزات لازم است تا این «مشکلات نگارشی» و نیز تأثیر آن را بر اموری نظیر «قرائت، تجزئه، اعراب و تفسیر قرآن» بشناسند تا از آسیب های محتملِ ناشی از این مشکلات، در امان باشند.

مقاله مشکلات نگارشی رسم الخط مصحف

نویسنده استاد روح الله راسل

پیوست

نمودار قرّاء عشره و نمودار آنها

مطالب مرتبط:

1. تمرینات آیات مشکله صرفی قرآن کریم (استاد راسل)
2. کل مطالب منتشر شده توسط استاد راسل
3. مشاوره تحصیلی استاد روح الله راسل