طلبگی تا اجتهاد

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و خدا قوت خدمت عزیزان دانش پژوه خصوصا متعلمین لغت عربیت.
عرائضم رو از اهمیت تجزیه و ترکیب شروع کنم: بسیار به سمع ونظر مبارک شما رسیده که هر کسی ادبیاتش و خصوصاً  تجزیه و ترکیبش خوب باشه در دروس دیگه حوزه علمیه موفقه و هر کسی ادبیاتش ضعیف باشه همیشه و همه جا !!! در زحمته.
یکی از اساتید محترم تمثیل زیبایی در این رابطه داشتند که ادبیات مثل نماز در روز قیامت میمونه.
(اِنّ اوّلَ ما یُحاسب بِهِ العبدَ الصلاةَ ، فاِن قُبلت قُبِل ماسِواها واِن رُدَّت رُدَّ ما سواها).  اگه بلد باشی همیشه قبول میشی و سرت بالاست و اگر ضعیف باشی همیشه باید در جا بزنی و در امتحانات کلاسی و شفاهی !! سر به خجلت فرو بری و ..... اثرات و تبعات بعدیش بماند(چه ضرری بالاتر از این که ما از بسیاری از معارف دینی جا بمونیم و محروم بشیم....)
فلذا ما باید این مهارت رو با تمرین و ممارست دائم بدست بیاریم تا مبتلا به امور مذکوره نشیم.
راه حل پیشنهادی اینه که با شیوه تجزیه و ترکیب کلمات و جملات آشنا بشیم. حقیر مواردی رو مکتوب کردم و از کتب صرفی و تجارب دوستان کمک گرفتم و قطعا با نظرات شما و پیشنهاداتتون میشه به شیوه مطلوب تری این مرحله رو تکمیل کرد.فلذا در ابتدا به شیوه تجزیه فعل و بعد از آن به شیوه تجزیه اسم و حرف می پردازیم ان شاءا... .
منتظر نظرات دوستان عزیز خواهیم بود.
خویدم الطلاب: ع-پ

دریافت نسخه چاپی آموزش تجزیه فعل

دریافت

شیوه تجزیه کلمات:
یک: تجزیه فعل
 

بناء فعل: ثلاثی یا رباعی - مجرّد یا مزید؟
ضَرَبَ : ثلاثی مجرد
اِضْطَرَبَ: ثلاثی مزید
دَحْرَجَ: رباعی مجرد
تَدَحْرَجَ: رباعی مزید
نوع فعل:
ماضی
مضارع
امر
مبدأ اشتقاق فعل:                 
  مصدر است      یا         غیر مصدر
ضَرَبَ : از مصدر الضرب مشتق شده                              
اضْطَرَبَ : از مصدر اضطراب                                      
دَحْرَجَ : از مصدر دحرجة                                           
 تَدَحْرَجَ : تَدَحْرُج           
غیر مصدر: اسم جامد یا مرکّب اضافی یا جمله                                                     
أَصْبَحَ : از کلمه صبح که اسم جامد است.  
حَمْدَلَ یعنی: قال الحمدلله (یعنی کسی الحمدلله گفت)  
 رجوع کنید به صفحه 190صرف ساده ویرایش جدید
فعل یا متصرّف است یا غیر متصرّف(جامد)
فعل متصرّف : فعلی است که ماضی ، مضارع ، امر و مشتقات فعل را به همراه صیغه های مربوطه داراست  بر خلاف فعل متصرف که همه این امور را دارا نیست. ضَرَبَ یَضْرِبُ إِضْرِبْ ضارب 
فعل غیر متصرّف : 
دائماً ماضی:
افعال مدح و ذمّ ( نعم ،بئس،ساء، حبّذا )
دو فعل تعجّب ( ما أَفْعَلَهُ، أَفْعِلْ بِهِ )
افعال استثناء (خلا، عدا، حاشا) 
اخوات کاد (کرب، عسی، حَرَی، إِخْلَوْلَقَ، أَنْشَأَ، أَخَذَ) 
افعالی دیگر مانند : (ما دامَ ، لَیْسَ ،کَثُرَ ما ، قَلّما ، شَدَّ ما ، طالَما، سُقِطَ فی یَدِه ، هَدَّ ...)

دائماً مضارع: أَ تَقُولُ؟ به معنای أ تَظُنُّ؟ و .... 
دائماً امر: هَبْ، تَعَلَّمْ، هاتِ، تَعَالَ ...
فعل بدون ماضی: یَذَرُ
فعل بدون امر: زال یَزال، بَرِحَ یَبْرَحُ و....
رجوع کنید به صفحه 191 صرف ساده ویرایش جدید
فعل معلوم یا مجهول؟ 
مثال:
ضَرَبَ      :    ضُرِبَ        
یَضْرِبُ     :    یُضْرَبُ
إِضْطَرَبَ   :    إِضْطَرَبَ
یَضْطَرِبُ   :  یُضْطَرَبُ
دَحْرَجَ      :    دُحْرِجَ          
یُدَحْرِجُ    :  یُدَحْرَجُ
تَدَحْرَجَ    :  تُدُحْرِجَ        
یَتَدَحْرَجُ   :   یُتَدَحْرَجُ
قال        :     قیل              
یَقُولُ      :     یُقالُ

فعل لازم یا متعدی؟                
متعدی بنفسه یا متعدی بغیره؟  

ضرب زید بکرا – ذهب زید ببکر
                                                                         
تعداد مفاعیل:
یک مفعول: ضَرَبَ زید بکراَ
سه مفعول: اعلم خالدا زیدا قائما
دو  مفعول: به قسم تقسیم می شوند.
                                            علم زید بکرا قائما (افعال قلوب)،
                                            جعلت زیداَ ضاحکاَ (افعال تصییر) ،
                                            اعطیت زیدا درهما (افعال باب اعطی)

حروف اصلی فعل کدام است؟
فعل سالم یا غیر سالم؟ صحیح یا معتل؟  (کدام قسم از معتلات:  مثال اجوف ناقص لفیف)
هر کدام از صحیح و معتل، مهموز است یا مضاعف ؟
*مهموز الفاء مهموز العین مهموز اللام
*مضاعف؟
وزن کنونی فعل
وزن سابق فعل در صورت ادغام یا تخفیف یا اعلال: